Ömer Nasuhi Bilmen (1883 – 1971), Türk âlim, müfessir, hukukçu ve Diyanet İşleri eski başkanlarındandır. Cumhuriyet döneminin en etkili din bilginlerinden biri olarak kabul edilen Bilmen, hem ilmî kişiliği hem de kaleme aldığı eserlerle İslam ilimlerinde önemli bir yer edinmiştir. En çok bilinen çalışması, Türkçe kaleme aldığı Kur’an meali ve tefsir kitaplarıdır.
Ömer Nasuhi Bilmen, 1883 yılında Erzurum’un Salasar köyünde dünyaya geldi. Küçük yaşta babasını kaybetti; dinî eğitimine Erzurumlu büyük âlimlerden olan Narmanlı Hüseyin Efendi’nin yanında başladı. Daha sonra Erzurumlu meşhur müderrislerden dersler aldı ve kısa sürede ilmî kabiliyetiyle dikkat çekti.
İstanbul’a giderek Medrese-i Nüvvâb ve Mekteb-i Nüvvâb’ta eğitim gördü. Bu süreçte fıkıh, tefsir, hadis, kelam ve Arap dili üzerine yoğun bir şekilde çalıştı. Yüksek derecede Arapça ve Farsça bilgisine sahipti. Medrese tahsilini tamamladıktan sonra İstanbul’da müderrislik yapmaya başladı.
Ömer Nasuhi Bilmen, eğitimini tamamladıktan sonra çeşitli medreselerde hocalık yaptı. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş döneminde birçok ilmi görev üstlendi. Cumhuriyet döneminde ise Türkiye’nin dini hayatında öncü isimlerden biri olarak öne çıktı.
1947 yılında Diyanet İşleri Başkan Yardımcısı, 1960’ta ise Diyanet İşleri Başkanı oldu. 1961–1965 yılları arasında bu görevde kaldı. Bu dönemde Diyanet’in yayın faaliyetlerini geliştirdi, halkın Kur’an’ı ve İslam’ı doğru öğrenmesi için büyük çaba harcadı.
Ömer Nasuhi Bilmen, özellikle Türkçe Kur’an meali ve tefsir çalışmalarıyla tanınmaktadır. Onun hazırladığı meal, dönemin en güvenilir ve yaygın kullanılan meallerinden biri olarak kabul edilmiştir.
Meali, klasik tefsir birikimini esas alır.
Dilinde dönemin edebî Türkçesi hâkimdir; bu yönüyle kimi okuyucular için ağır olsa da edebiyat ve ilim açısından kıymetlidir.
Meali, aynı zamanda ilmî notlar ve açıklamalarla desteklenmiştir.
Bilmen’in meal çalışması, Kur’an’ı Türk okuyucusuna doğrudan aktarma çabasının önemli bir örneğidir.
Ömer Nasuhi Bilmen, yalnızca Kur’an meali değil, aynı zamanda İslam ilimlerinin farklı alanlarında da eserler kaleme almıştır. Bunlardan bazıları şöyle:
Ömer Nasuhi Bilmen, İslam’ı hurafelerden arınmış bir şekilde sunmaya çalışmış, aynı zamanda ilmî disiplini elden bırakmamıştır. Onun eserlerinde hem klasik geleneğin izleri hem de modern dönemde halkı bilgilendirme gayreti görülür. Özellikle Büyük İslam İlmihali, Türkiye’de uzun yıllar en çok okunan dini kitaplardan biri olmuş, halkın dinî bilgilenmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Ömer Nasuhi Bilmen, 1971 yılında İstanbul’da vefat etti. Ardında bıraktığı eserler, bugün hâlâ okutulmakta, başta Kur’an meali ve ilmihali olmak üzere geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmaktadır.
Ömer Nasuhi Bilmen’in vefatından sonra adına kurulmuş resmi bir web sitesi veya sosyal medya hesabı bulunmamaktadır. Ancak onun eserleri hâlen yayınevleri tarafından basılmakta ve dijital ortamlarda araştırmacılar ile okuyuculara ulaştırılmaktadır.